Kiểm tra, giám sát để sớm ngăn chặn vi phạm

Thực tiễn công cuộc phòng, chống tham nhũng vừa qua đã cho thấy sự cấp thiết phải đổi mới, nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, giám sát của Đảng.

Một số cấp ủy nhận thức về nhiệm vụ giám sát chưa đúng, còn nhiều hạn chế, đánh giá chất lượng công tác giám sát cuối năm chưa đạt; việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ chưa khoa học, vẫn còn tình trạng "dĩ hòa vi quý", tránh va chạm; cơ chế quản lý cán bộ, đảng viên chưa hiệu quả, chưa có phương pháp đánh giá tốt nên nhìn nhận con người không theo bản chất vấn đề, vẫn mang tính đối phó. Hậu quả việc coi nhẹ công tác kiểm tra, giám sát trong Đảng là đã không kịp thời phát hiện những biểu hiện lệch lạc, khiến vi phạm từ bé trở thành to, từ ít nghiêm trọng trở thành nghiêm trọng.

Trong "Chiến lược công tác kiểm tra, giám sát của Đảng đến năm 2030" đã nhấn mạnh đến các nhiệm vụ và giải pháp: Đề cao vai trò của cấp ủy và trách nhiệm của người đứng đầu; coi trọng việc thể chế hóa chủ trương của Đảng về kiểm tra, giám sát; tinh gọn bộ máy tổ chức và nâng cao chất lượng cán bộ thực hiện kiểm tra, giám sát.

Thách thức lớn nhất từ việc nhấn mạnh vai trò của kiểm soát nội bộ hệ thống trong một cấu trúc quyền lực thống nhất là sự phụ thuộc rất lớn vào chất lượng cán bộ lãnh đạo, đặc biệt là người đứng đầu. Nếu ban lãnh đạo và người đứng đầu nghiêm khắc, công tâm và trách nhiệm thì công tác kiểm tra, giám sát sẽ được thực hiện tốt. Ngược lại, nếu người đứng đầu hay cả ban lãnh đạo có chất lượng kém, coi nhẹ công tác kiểm tra, giám sát, thậm chí can dự vào các vi phạm thì hoạt động kiểm tra, giám sát rất dễ bị hình thức hóa, chiếu lệ, vô hiệu hóa, thậm chí còn bao che cho sai phạm. Những trường hợp người đứng đầu vi phạm thời gian gần đây cho thấy tình trạng bị vô hiệu hóa của hoạt động kiểm tra, giám sát trong Đảng không còn chỉ là nguy cơ mà đã xảy ra trên thực tế. Hậu quả là những cá nhân đứng đầu, thậm chí cả tập thể ban lãnh đạo bị kỷ luật... 

Đặc điểm then chốt của hoạt động kiểm tra, giám sát trong Đảng hiện nay là đề cao cơ chế phản ứng theo chiều dọc nội bộ hệ thống cơ quan Đảng, tổ chức theo trật tự thứ bậc. Bất cập lớn nhất của kiểm tra, giám sát theo trục dọc hệ thống là nguy cơ bị chi phối bởi ý chí chủ quan của các cá nhân đứng đầu mỗi cơ quan, đơn vị, địa phương. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả hoạt động kiểm tra, giám sát, mà điển hình nhất là tình trạng thực hiện chiếu lệ, hình thức. Nghiêm trọng hơn là tình trạng bao che khi chính bản thân ban lãnh đạo và người đứng đầu can dự vào các vi phạm.

Gia tăng tính khách quan và độc lập cho công tác giám sát chính là điểm mấu chốt để tạo đột phá về chất lượng và hiệu quả của công tác kiểm tra, giám sát trong Đảng. Đó chính là bổ sung và hoàn thiện thêm cơ chế giám sát theo chiều ngang, tức là các phản ứng đến từ bên ngoài đối với mỗi cơ quan, đơn vị cụ thể.

Theo đó, những cơ quan, đơn vị liên quan đến nhau hoặc các địa phương trong một vùng có thể thành lập một cơ quan giám sát chung. Sự mở rộng quy mô tổ chức và đa dạng về nhân sự sẽ giúp giảm bớt khả năng chi phối của người đứng đầu và ê kíp lãnh đạo trong mỗi cơ quan, đơn vị, địa phương, nhờ đó gia tăng tính khách quan cho hoạt động kiểm tra, giám sát. Bên cạnh đó, ngành kiểm tra, giám sát tổ chức giám sát chéo sẽ góp phần giảm bớt nguy cơ hình thức, chiếu lệ trong kiểm tra, giám sát nếu như chỉ thực hiện tại nội bộ cơ quan hay địa phương riêng lẻ. Đồng thời, phải kịp thời hoàn thiện điều kiện thể chế để truyền thông đại chúng, nhất là báo chí phát huy hơn nữa khả năng giám sát công quyền cũng như tác phong, lối sống của cán bộ, đảng viên. Báo chí cần trở thành diễn đàn công cộng để sớm phát hiện các biểu hiện lạm quyền cũng như những lệch lạc trong quan điểm, thái độ và cung cách ứng xử của cán bộ, đảng viên ở mọi cấp độ.

Việc hoàn thiện hệ thống nguyên tắc, phương pháp, quy trình kiểm tra, giám sát vừa có tác dụng giáo dục, phòng ngừa, ngăn chặn, vừa là căn cứ để phát hiện và xử lý nghiêm minh các vi phạm, tạo điều kiện thuận lợi cho cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp thực hiện nhiệm vụ thống nhất từ Trung ương đến cơ sở, bảo đảm phát hiện, phòng ngừa, ngăn chặn khuyết điểm, vi phạm từ sớm, từ xa.

HOÀNG KHÁNH TRÌNH/QĐND