Trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu

Người đứng đầu cơ quan, đơn vị có vai trò quản lý, điều hành, dẫn dắt đồng thời chịu trách nhiệm về mọi hoạt động tại nơi mình phụ trách. Từ đây đòi hỏi vấn đề nêu gương của người đứng đầu phải luôn được đề cao. Tuy nhiên trên thực tế có lúc, có nơi vẫn còn tình trạng lơ là, buông lỏng, thiếu trách nhiệm của người đứng đầu gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tập thể, tác động tiêu cực đến xã hội, làm mất niềm tin trong nhân dân.

Bài 1: Nhận thức đúng đắn về vai trò nêu gương

Người đứng đầu cơ quan, đơn vị được hiểu là những cá nhân được trao quyền để thực hiện vai trò lãnh đạo, quản lý, điều hành mọi hoạt động của cơ quan, đơn vị đó. Bởi vậy, họ cũng là người có quyền hạn cao nhất cũng như phải chịu trách nhiệm chính về những hoạt động của cơ quan, đơn vị do mình phụ trách. Ở đây có thể thấy rõ hai yếu tố gắn với người đứng đầu, đó là quyền hạn và trách nhiệm. Quyền hạn càng cao thì trách nhiệm càng lớn. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh: "Một đảng viên ở địa vị càng cao, thì càng phải giữ đúng kỷ luật của Đảng, càng phải làm gương dân chủ" và "Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước".

Lời dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được quán triệt và cụ thể hóa trong nhiều văn kiện của Đảng. Tiêu biểu như Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011) xác định rõ: "Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Đảng lãnh đạo bằng cương lĩnh, chiến lược, các định hướng về chính sách và chủ trương lớn; bằng công tác tuyên truyền, thuyết phục, vận động, tổ chức, kiểm tra, giám sát và bằng hành động gương mẫu của đảng viên... Đảng lãnh đạo thông qua tổ chức đảng và đảng viên hoạt động trong các tổ chức của hệ thống chính trị, tăng cường chế độ trách nhiệm cá nhân, nhất là người đứng đầu". Như vậy có thể thấy đề cao việc nêu gương chính là một phương thức lãnh đạo của Đảng mang ý nghĩa, giá trị nhân văn sâu sắc, giúp quy tụ quần chúng nhân dân, góp phần làm nên thắng lợi của cách mạng Việt Nam qua các thời kỳ.

Vấn đề nêu gương của người đứng đầu đến nay vẫn còn nguyên giá trị và tính thời sự. Bởi dù ở đâu, lĩnh vực nào, thời gian nào thì việc nêu gương của người đứng đầu luôn có vai trò to lớn đối với sự thành công hay thất bại của đơn vị.

Vấn đề nêu gương của người đứng đầu đến nay vẫn còn nguyên giá trị và tính thời sự. Bởi dù ở đâu, lĩnh vực nào, thời gian nào thì việc nêu gương của người đứng đầu luôn có vai trò to lớn đối với sự thành công hay thất bại của đơn vị. Nếu người lãnh đạo gương mẫu, chính trực có thể giúp tập thể đoàn kết, phát triển vững mạnh; nhưng nếu người lãnh đạo suy thoái về tư tưởng, đạo đức, không phát huy vai trò nêu gương có thể khiến nội bộ lục đục, suy yếu. Để tiếp tục quán triệt vai trò nêu gương của người cán bộ, đảng viên, đặc biệt là người đứng đầu trước yêu cầu của tình hình mới, ngày 7/6/2012 Ban Bí thư đã ban hành Quy định số 101-QĐ/TW về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp; ngày 19/12/2016 Bộ Chính trị ban hành Quy định số 55-QĐ/TW về một số việc cần làm ngay để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên; ngày 25/10/2018 Ban Chấp hành Trung ương ban hành Quy định số 08-QĐi/TW về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương; ngày 18/5/2021 Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 01-KL/TW về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị khóa XII về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Việc triển khai các quy định, kết luận nêu trên đã phát huy hiệu quả tích cực trên thực tế, góp phần quan trọng trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Nhiều cơ quan, đơn vị đã triển khai các phong trào thi đua sôi nổi bằng những việc làm cụ thể, thiết thực, tạo ra những chuyển biến rõ rệt trong việc thực thi kỷ luật, kỷ cương; nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng, đảng viên; đội ngũ cán bộ, đảng viên, đặc biệt là người đứng đầu nhận thức rõ hơn về trách nhiệm nêu gương. Từ đây góp phần tích cực để ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, ngăn chặn và đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực.

Tuy nhiên, bên cạnh đó, có lúc, có nơi, vấn đề nêu gương của người đứng đầu chưa được đề cao, chưa được coi trọng, chưa làm đến nơi đến chốn; việc nêu gương chưa hình thành nền nếp thường xuyên, chưa tạo được sự lan tỏa sâu rộng. Vẫn còn tình trạng né tránh, sợ trách nhiệm, buông lỏng công tác quản lý, điều hành của người đứng đầu, để xảy ra nhiều sai phạm. Cá biệt có tình trạng người đứng đầu ỷ thế, cậy quyền, áp đặt, lạm dụng quyền lực, coi quyền lực được tổ chức giao cho là "miếng bánh" mầu mỡ để tận dụng, đục khoét của công, chèn ép cấp dưới, coi thường người lao động, câu kết với các đối tượng xấu hòng trục lợi, vi phạm các quy định của Đảng, vi phạm pháp luật, gây bức xúc trong dư luận.

Cá biệt có tình trạng người đứng đầu ỷ thế, cậy quyền, áp đặt, lạm dụng quyền lực, coi quyền lực được tổ chức giao cho là "miếng bánh" mầu mỡ để tận dụng, đục khoét của công, chèn ép cấp dưới, coi thường người lao động, câu kết với các đối tượng xấu hòng trục lợi, vi phạm các quy định của Đảng, vi phạm pháp luật, gây bức xúc trong dư luận.

Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW tháng 6/2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chỉ rõ: "Việc cam kết tu dưỡng, rèn luyện, gắn với thực hiện trách nhiệm nêu gương của một bộ phận cán bộ, đảng viên hiệu quả chưa cao". Tổng kết công tác xây dựng Đảng trong nhiệm kỳ Đại hội XII cho thấy: Cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp đã thi hành kỷ luật 2.209 cán bộ, đảng viên có liên quan đến tham nhũng; trong đó có 113 cán bộ diện Trung ương quản lý cả đương chức và đã nghỉ hưu, trong đó, có 3 Ủy viên Bộ Chính trị, 1 nguyên Ủy viên Bộ Chính trị; 7 Ủy viên Trung ương Đảng, 16 nguyên Ủy viên Trung ương Đảng; 1 bộ trưởng và 4 nguyên bộ trưởng; 22 thứ trưởng và nguyên thứ trưởng; 12 bí thư và nguyên bí thư tỉnh, thành ủy; 3 phó bí thư và nguyên phó bí thư tỉnh ủy; 15 chủ tịch và nguyên chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố; 26 sĩ quan cấp tướng trong Quân đội, Công an.

Những sai lầm, khuyết điểm của người đứng đầu bị xử lý kỷ luật được Đảng ta nhận diện, đó là: thiếu gương mẫu trong quản lý, điều hành; vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc, các quy định của Đảng, Nhà nước và công tác cán bộ; thiếu trách nhiệm trong kiểm tra, giám sát; có hành vi tham nhũng, tiêu cực, "lợi ích nhóm"... gây hậu quả nghiêm trọng đến cơ quan đơn vị, thiệt hại lớn đến tài sản của Nhà nước, gây bức xúc trong nhân dân, làm suy giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng.

Nổi cộm thời gian gần đây có thể kể đến các "đại án": kit test Việt Á; "chuyến bay giải cứu" liên quan đến lãnh đạo nhiều bộ, ngành, địa phương; vụ nâng khống thiết bị y tế xảy ra tại Bệnh viện Bạch Mai; vụ án vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí, vi phạm các quy định về quản lý đất đai xảy ra tại Bộ Công thương và Tổng công ty Bia-Rượu-Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco); "đại án" buôn lậu ở Công ty Nhật Cường,…

Những sai lầm, khuyết điểm của người đứng đầu bị xử lý kỷ luật được Đảng ta nhận diện, đó là: thiếu gương mẫu trong quản lý, điều hành; vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc, các quy định của Đảng, Nhà nước và công tác cán bộ; thiếu trách nhiệm trong kiểm tra, giám sát; có hành vi tham nhũng, tiêu cực, "lợi ích nhóm"... gây hậu quả nghiêm trọng đến cơ quan đơn vị, thiệt hại lớn đến tài sản của Nhà nước, gây bức xúc trong nhân dân, làm suy giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng.

Thẳng thắn nhìn nhận nếu không có sự tiếp tay, dung túng của một số lãnh đạo, người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, chắc chắn "chiếc vòi bạch tuộc" của tham nhũng, tiêu cực không thể hoành hành, gây nên hậu quả nghiêm trọng đến như vậy. Thực tế này cho thấy cuộc đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực cần được thực hiện song hành với công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, trong đó có việc chấn chỉnh vai trò, trách nhiệm của đội ngũ lãnh đạo các cấp. Vai trò nêu gương của mỗi cán bộ, đảng viên, đặc biệt là người đứng đầu phải được đề cao. Trong công tác tổ chức cần xem xét việc thực hiện trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu là yêu cầu bắt buộc, làm căn cứ để phân công công tác, bố trí nhiệm vụ, làm cơ sở cho việc đánh giá, phân loại và giám sát cán bộ hằng năm. Mọi sai phạm của bất cứ cá nhân lãnh đạo nào cũng cần phải được phát hiện và xử lý nghiêm minh.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: "Pháp luật phải thẳng tay trừng trị những kẻ bất liêm, bất kỳ kẻ ấy ở địa vị nào, làm nghề nghiệp gì". Tinh thần ấy tiếp tục được phát huy trong giai đoạn hiện nay với tiêu chí mà Đảng ta đề ra, đó là kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, "không có vùng cấm, không có ngoại lệ".

Tuy nhiên, để thực hiện tốt việc nêu gương của người đứng đầu, quan trọng nhất vẫn là sự tự ý thức, phát huy trách nhiệm cá nhân của người lãnh đạo trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao. Không có sự chủ động, tự giác đối với bản thân thì người lãnh đạo sẽ dễ nảy sinh tiêu cực, nói một đằng, làm một nẻo, quan liêu, tắc trách, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa". Cá nhân người lãnh đạo cần thường xuyên ý thức thật sâu sắc về vấn đề nêu gương, không ngừng tự kiểm điểm bản thân, soi chiếu vào các quy định của Đảng và Nhà nước làm cơ sở để điều hành công việc cũng như ban hành các quyết định đúng đắn, dẫn dắt cơ quan, đơn vị ngày càng phát triển.

Liên quan đến vấn đề nêu gương, người đứng đầu phải bảo đảm tốt các yếu tố bao gồm: tư tưởng chính trị; đạo đức, lối sống và tác phong sinh hoạt, công tác. Cùng với đó là những tiêu chuẩn không thể thiếu về trình độ, năng lực, phẩm chất, phong cách của người lãnh đạo dám chịu trách nhiệm, có quan điểm, phương pháp làm việc khách quan, toàn diện và cụ thể, liêm chính. Trong hoạt động quản lý, điều hành tại đơn vị mình, người đứng đầu cần tôn trọng nguyên tắc tập trung dân chủ, biết lắng nghe, phát huy trí tuệ của cấp dưới, tránh chuyên quyền, độc đoán; dám chịu trách nhiệm khi mắc sai lầm, khuyết điểm. Chỉ khi là "đầu tầu gương mẫu", người lãnh đạo mới thu phục được nhân tâm, sự tin yêu của cấp dưới, để từ đó tạo sự đoàn kết, đồng thuận trong nội bộ, cùng nhau hoàn thành tốt những nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị.

Thực tiễn đã chứng minh, "cán bộ nào, phong trào nấy". Do đó, ở nơi nào người đứng đầu tiên phong, gương mẫu, nêu cao tinh thần trách nhiệm thì nơi đó nội bộ đoàn kết, tập thể vững mạnh, hoạt động nền nếp, hiệu quả, bảo đảm được kỷ cương, kỷ luật. Ở nơi nào người đứng đầu không gương mẫu, lợi dụng chức vụ, quyền hành để vun vén cá nhân thì cấp dưới sẽ thừa cơ làm bừa, làm ẩu, nội bộ rối loạn. Bởi vậy, việc nêu gương cần phải là việc làm thường xuyên, liên tục, thể hiện bằng hành động, việc làm cụ thể, mới thực sự phát huy tác dụng.

(Còn nữa)

THÀNH NAM và NGUYỄN TRI THỨC/NHÂN DÂN